Köpeklerde gök gürültüsü ve havai fişek korkusu 2021

Korku normal ve adaptif bir reaksiyondur. Hayvanlarda ise hayvanın kaçınma, inleme, ağlama, titreme, sallanma ve adımlama gibi davranışlar göstermesi neticeninde kaygı ve korkunun kendini göstermesi beklenir.

Kısaca stres reaksiyonu isimi verilen bu reaksiyon sıhhatli ve gereklidir. Köpek mevcut vaziyete karşı eyleme geçmeye hazırdır. Sözgelişi korkunç bir sese karşı geri çekilebilir. Ancak reaksiyon uzadığında, başka bir deyişle sözgelişi yağmurlu mevsimlerde şimşekler çaktığı vakit, fiziksel ve duygusal patolojik problemler ortaya çıkabilirler.

Kronik stresin tesirleri arasında hayvanları enfeksiyona daha açık hale getiren bağışıklığı baskılayıcı etkiler ve uzuvlara kan akışının değişimi bulunur.

Korku mu Fobi mi?

Çoğu korkudan kurtulmak için onun etkenine mertebeli olarak maruz kalmak, karşıt koşullanmak ve diğer taktikler işe faydalar. Ancak fobiler öğrenilmiş korku tepkileridirler ve şu özelliklere sahiptirler: 

• Giderek daimilik gösterirler
• Korku tepkisine kapı aralayan şeye karşı kalıcıdırlar
• Mantıksızdırlar ve adaptif değillerdir

Normal korku fobiden nasıl ayrılır? Dışarıda şimşek çaktığında korku yaşamak normaldir ve çoğu insan dahi tırsarak tepki verir. Bu tür bir tepki hayvanlarda da normaldir. Ancak semanda her kara bulutlar çıktığında, yapraklar hışırdadığında ve hem de günün belli saatlerinde korku ve kaygı gibi tepkilerin ortaya çıkması, fobiye işaret eder.

Kaygı ve Korkuyu Ayırabilmek

Kaygı, gerçekçi veya hayal edilen bir tehdit veya vaziyete karşı kaygı, belirsizlik ve korku gösterme olarak tanımlanır ve genelde fiziksel ve psikolojik olarak engelleyicidir.

Korku ise gelen bir tehlikeye, kötülüğe, acıya karşı tehdit hayali de olsa gerçek de olsa verilen rahatsız edici bir duygudur.

Korku ve Fobileri Ayırt Edebilmek

Gelişim

Korku ve fobilerin muhtemel sebepleri arasında şunlar var:

• Travmatik veya antipatik olaylar
• Eski kısıtlayıcı tecrübeler
• Pekiştirme (niyetli veya niyetsiz)

Gürültüye karşı oluşan korku ve fobiler 9 haftalıktan itibaren görülebilirler ancak gürültü fobisi genelde uzun müddet nihayetinde oluşur.

Gürültü Korkusu/Fobisi

Gürültü korkusu veya fobisinin en yaygın örnekleri arasında gök gürültüsü ve havai fişekler bulunur. Köpeklerin %49’unun havai fişeklere karşı ciddi bir korku tepkisi verdikleri düşünülüyor. Ayrı olarak bulaşık makinesi, vantilatör, plastik çöp torbaları ve hane alarmları da gürültü örnekleri arasında.

Gök Gürültüsü Korkusu/Fobisi

Gök gürültüsü fobisi tanısı alan köpekler rüzgara, yağmura, gök gürültüsüne, yıldırıma ve ayrı olarak barometrik basınç değişimlerine, yağmur kokusuna, statik elektriğe ve hatta saate göre kaygı ve korku tepkileri verebilirler. Yapılan bir çalışmada gök gürültüsüne maruz bırakılan köpeklerde salya kortizol düzeylerinin %207 arttığı görülmüş.

Maruz Bırakma: Korkuları Geçirebilir mi?

Maruz bırakma, kaygılı bir köpeği, korktuğu uyarana kaygı tepkisi vermeyi bırakana kadar maksimum düzeyde bilhassa maruz bırakma sürecidir. Hedef köpeğin uyarana alışması ve ona verdiği tepkiyi azaltması olsa da, kaygıları arttırabilir. Maruz kalma seansı başladığında korku reaksiyonu kesilene kadar devam etmelidir. Hayvanın kendisine, çevreye zarar vermesi, ayrı olarak sıhhat problemleri oluşacak kadar çok stres reaksiyonu vermesi olasıdır. Ayrı olarak sürecin nihayetinde köpek uyarandan kaçamayacağını anlarsa çaresizliği öğrenebilir. Bu uyarana maruz kalan köpek saklanabilir veya sahibinin yanında durabilir, titreyebilir, salya akıtabilir. En kötü senaryoda, panikleyen köpek odadan, haneden, bahçeden kaçma gayreti içerisine girebilir ve bu süreçte kendine zarar vererek hem haneye hem de hane dışındaki şeylere zarar verebilir.

Kışkırtan bir sebep mevcut olabilir. Mesela çok şiddetli bir gök gürültüsü veya yıldırım görülebilir. Bir olayın neden olarak görülmediği olaylarda başka bir sebep bulmak gerekir. Bu yüzden daha fazla araştırma gerekir. Sözgelişi bir takım köpeklerin korku veya fobi geliştirme rizikonunu arttıran genetik eğilimleri vardır.

Gök Gürültüsü Fobisinin Rehabilitasyonu

Şimşek rehabilitasyonu için aşağıdaki analiz eder çare olabilirler:

• Köpeği fırtınada içeri almak
• Arkaplan gürültüsü sunmak (televizyon, radyo, vantilatör veya beyaz gürültü)
• Küvet, sepet, dolap gibi güvenli yerler sunmak
• Olasıysa sahibinin yanında olması

Şimşek fobisinin karmaşık tabiatından dolayı rehabilitasyon zorlu olabilir ve bir takım köpeklerde yoğun bir takip gerekebilir. Köpek kontrol etmesi olanaksız bir uyarana karşı reaksiyon verebilir. Sözgelişi barometrik basınç, iyonizasyon, ışık gibi şeylere reaksiyon verebilir ve bu da hassasiyeti azaltmayı zorlaştırır.

Terapötik Eğitim

Hassasiyeti Azaltma ve Karşıt Koşullanma

Şayet köpek gök gürültüsü, havai fişek gibi şeylere korkuyla reaksiyon veriyorsa, gök gürültüsü sesleri içeren bir ses dosyası ile hassasiyeti azaltma ve karşıt koşullanma sağlanabilir.

• Köpeğe göre en az korkutucu olan uyaranla başlayın, sözgelişi yağmur olabilir.
• Her uyaranı yavaşça, sesi hafif hafif açarak başlatın.
• Yavaşça ve evre evre sesleri değiştirin. Daha yoğun korkuya yol açan yıldırım gibi şeyleri sonraya bırakın.
• Seanslar günde 5-10 dakika civarında uygulanmalı.

Hedef köpeği seans esnasında sakin ve rahat tutabilmek. Ancak bu ses dosyaları arkaplan sesi olarak veya çok sesli olarak oynatılmamalılar. Zira bu şekilde maruz bırakma terapisinde olduğu gibi anksiyetenin artması rizikosu var.

Havai fişek, gök gürültüsü gibi seslerin terapisinde kullanılması uygun olsa da genelde tam olarak randımanlı olmayabilir zira yalnızca sesler bir hava olayının aynısını yaratmakta yeterli olmazlar.

Klasik Koşullanma

Klasik koşullanma işe yarayabilir. Bu uygulamada korkuyu tetikleyen uyaran, köpeğin favori ödül maması veya oyuncağı ile eşleştirilir. Bu da köpek için pozitif bir irtibat yaratır. Mesela karanlık havada peynir, gök gürültüsünde sosis irtibatı kurulabilir. Bu şimşek partileri sayesinde köpek korku reaksiyonu vermek yerine özel bir şey bekleme reaksiyonu verir.

İdeal olarak klasik koşullanma, köpek daha yavruyken başlamalı, böylelikle genç yaşlardan itibaren şimşeğin pozitif bir şey olduğunu düşünmeli. Belirsizlikten meydana gelen kaygılar yerine köpek şimşek esnasında pozitif bir eylemin neticenini bekleyecektir ve böylelikle korku dolu bir an yaşamayacaktır.

Katiyen Cezayı Kullanmayın

Köpeğin sahibi hiç bir şekilde köpeğinin ses ve şimşeğe karşı korkusunu yenmek için cezayı kullanmamalıdır, bilhassa de sahibi yokken fiziksel hasar mevcutsa. Ceza köpeğin korku ve kaygılarını arttırır. Tedavi için onun sakin ve rahat kalması gerekiyor.

Terapötik Ürünler

Kıyafetler

Köpekler için üretilmiş çeşitli kıyafetler var ve bunların bazılarının anti-statik özelliklere sahip oldukları belirtiliyor ve böylece köpeğin havadaki elektrik değişimlerine karşı savunması sağlanarak tepki vermesi azaltılıyor.

Bazı ürünlerde ise köpeğin gövdesine hafif bir baskı uygulanıyor ve kucaklanma tepkisinden dolayı korkularda azalma ortaya çıkıyor. 

Pek çok köpek sahibi gök gürültüsü sırasında işte olduğu için, gün içerisinde köpeğinizin bunları takmasını sağlayabilirsiniz.

Feromon Ürünleri

Feromon ürünleri köpeklerin gürültü ve şimşek kaygılarını gidermelerine yardımcı olabilirler. Bazı çalışmalarda ses terapisi ile beraber kullanılan feromon ürünlerinin köpeklerde havai fişek korkusunu giderme ile ilgili yardımcı olabildiği görülmüş. Zira her yaştan köpek ve yavrulara deşarj olma sağlayabiliyor.

Terapötik İlaçlar

Antidepresan ve Anti-Anksiyete İlaçları

Köpeğin genel kaygılarını azaltmak için günlük ilaçlar verilebilirler. Bunlar arasında şunlar var:

• SSRI ilaçlar
• Trisiklik antidepresanlar

Rehabilitasyon fırtına mevsiminden bir ay önce başlamalı ve uygunsa köpek mevsim bitmeden ağır ağır ilacı bırakmalı.

Benzodiazepine

Köpeklerin gök gürültüsüne karşı verdiği panik reaksiyonu için benzodiazepine türü ilaçlar yağmurdan 30-60 dakika önce verilebilirler. Sahibi fırtına esnasında hanede olmayabileceği için fırtına bekliyorsanız haneden çıkmadan önce verebilirsiniz. Gerekliyse ek doz da verilebilir.

Şayet şimşeklerden korkan köpek evin tek köpeğiyse veya başka kimse yoksa, benzodiazepine otomatik yem makinesinde bir köfte olarak verilebilir.

Serotonin Antagonist Geri Emilim İnhibitörü

Trazodone denilen bu madde, SSRI, trisiklik antidepresanlar veya benzodiazepine ürünleri ile beraber veya tek başına kullanılabilir. Ancak kombinasyon terapisi dikkatle gözlenmeli zira serotonin belirtinine sebep olabilir. Bu ciddi bir rahatsızlıktır. 

Natürel Ekstreler

Yapılan bir çalışmada çeşitli bitkisel ekstrelerin köpeklerde gök gürültüsü ile irtibatlı stres davranışlarının idarenine yardımcı olabildiği görülüyor.

Netice Olarak

Beyaz gürültü ve gök gürültüsü fobileri yaygındırlar ve rehabilitasyon etmesi zor olabilir. Bu yüzden bu olayları çoklu bir yaklaşım ile değerlendirmek gerekir. Tek bir rehabilitasyon metodu her köpekte işe yaramayabilir.

Köpeklerde gök gürültüsü ve havai fişek korkusu yazısı ilk önce Ayşe Tolga İyi Hayat üzerinde ortaya çıktı.

Türkçe makale özgünleştirme tarafından yapılmıştır.