Eliminasyon diyeti nasıl ve neden yapılır? 2020

Gıda intoleransları ve hassasiyetleri son derece yaygın olarak görülmektedir. Hem de dünya genelinde insanların yüzde 2 ila yüzde 20’sinin gıda intoleransından muzdarip oldukları düşünülmektedir.

Eliminasyon perhizleri, perhiz aracılığıyla gıda intoleranslarını, hassasiyetlerini ve alerjilerini belirleme ile ilgili ehemmiyetlidir.

Bu diyetlerde rahatsız edici belirtilere kapı araladığı kimi yiyecekler çıkarılır ve belirtileri test2 etmek emeliyle bu yiyecekler sonrasında tekrar beslenme düzenine katılır.

Alerji uzmanları ile diyetisyenler, insanların iyi tolere edemedikleri yiyecekleri hayatlarından çıkarmalarına yardımcı olmak için yıllardır eliminasyon diyetlerini kullanıyor.

Eliminasyon diyeti nedir?

Eliminasyon diyeti, vücudunuzun iyi bir şekilde tolere edemediğini düşündüğünüz yiyecekleri diyetinizden çıkarmanızı içerir. Siz, tepki olduğunu gösteren belirtileri gözlemlerken çıkardığınız yiyecekler beslenme düzeninize tekrar katılır.

Bu diyetler sadece 5-6 hafta sürer ve hassas bağırsak, gıda intoleransı veyahut gıda alerjisi meselesi yaşayan kişilerde, hangi yiyeceklerin belirtilere kapı araladığını belirlemelerine yardımcı olmak emeliyle kullanılır.

Eliminasyon diyeti bu şekilde şişkinlik, gaz, ishal, kabızlık ve mide bulantısı gibi belirtileri hafifletebilir.

Vücudunuzun iyi bir şekilde tolere edemediği yiyeceği başarılı bir şekilde belirledikten sonra gelecekte yaşayabileceğiniz rahatsız edici belirtileri önlemek için bu yiyeceği beslenme düzeninizden çıkarabilirsiniz.

Eliminasyon perhizinin pek çok türü bulunmaktadır. Bunların hepsi belli türde yiyecekleri yemeyi veyahut çıkarmayı içerir.

Bununla beraber bildiğiniz veyahut şüphelendiğiniz bir gıda alerjiniz varsa öyleyse sadece bir sıhhat uzmanının gözetiminde eliminasyon perhizi tecrübeniz gerekir. Gıda alerjenini vücuda yine tanıtmak, anaflaksi isimi verilen tehlikeli bir vaziyeti tetikleyebilir.

Gıda alerjiniz olduğundan şüphelenmeniz halinde eliminasyon perhizine başlamadan önce doktorunuza müracaat etmelisiniz. Alerji belirtileri arasında döküntü, kurdeşen, şişlikler ve soluk almada güçlük bulunmaktadır.

Özet: Eliminasyon diyeti, vücudunuzun iyi tolere edemeyeceği yiyecekleri belirlemenize yardımcı olan ve onları beslenme düzeninizden çıkaran kısa müddetli bir diyettir.

Eliminasyon diyeti nasıl işe fayda?

Eliminasyon diyetinde iki mertebe vardır: eliminasyon ve tekrar tanıtma.

Eliminasyon aşaması

Eliminasyon aşamasında belirtilerinizi tetiklediğinden şüphelendiğiniz yiyecekler 2-3 hafta gibi kısa bir müddet beslenme düzeninizden çıkarılır.

Vücudunuzun tolere edemediğini düşündüğünüz yiyecekler ile rahatsız edici olmalarıyla bilinen yiyecekleri eleyin.

Bu yiyecekler arasında fındık, mısır, soya, süt ürünleri, turunçgiller, patlıcangiller, buğday, glüten içeren yiyecekler, yumurta ve deniz ürünleri gibi yiyecekler bulunmaktadır.

Eliminasyon aşamasında, belirtilerinizin yiyeceklerden mi yoksa başka bir şeyden mi kaynaklandığını belirleyebilirsiniz. Yiyecekleri hayatınızdan çıkardıktan 2-3 hafta sonra hala belirtileriniz devam ediyorsa bunu doktorunuza haber vermelisiniz.

Tekrar tanıtma aşaması

Bir sonraki aşama, tekrar tanıtma aşaması olmaktadır. Bu aşamada hayatınızdan çıkardığınız yiyecekleri yavaşça tekrar beslenme düzeninize katmaya başlarsınız.

Belirtilere bakılmalı ve bu sırada tüm gıda grupları 2-3 gün içinde ayrı ayrı tanıtılmalıdır. İzlemeniz şart olan belirtilerden bazıları şunlardır:

• Döküntüler ve ciltte farklıklar
• Eklem ağrısı
• Baş ağrısı veyahut migren
• Yorgunluk
• Uyumada zorluk
• Solunumda farklık
• Şişkinlik
• Mide ağrısı veyahut krampları
• Bağırsak alışkanlıklarında farklıklar

Bir besin grubunu vücudunuza yine tanıttığınız dönemde hiçbir belirti yaşamazsanız bunları yemeye başlayabilir ve bir sonraki besin grubuna geçebilirsiniz.

Ancak yukarıda söz edilenlere benzer negatif belirtiler yaşarsanız, öyleyse tetikleyici yiyeceği belirlediniz demektir. Bu yiyeceği beslenme düzeninizden çıkarmanız gerekir.

Eliminasyon da dahil olmak üzere tüm süreç takriben olarak 5-6 hafta sürer.

Pek çok besin grubunu beslenme düzeninizden çıkarmayı tasarılıyorsanız doktorunuzdan veyahut bir diyetisyenden tavsiye alın. Çok fazla besin grubunu elemeniz, besin eksikliğine sebep olabilir.

Özet: Eliminasyon perhizi, rahatsızlığa kapı araladığını düşündüğünüz yiyecekleri çıkarmanızla işe fayda. Sonrasında belirtileri kontrol etmek için bu yiyecekler vücudunuza tekrar tanıtılır.

Eliminasyon perhizinde neler yiyemezsiniz?

En iyi eliminasyon diyetleri, en sınırlayıcı olanlardır.

Eliminasyon aşamasında beslenme düzeninizden ne kadar çok yiyecek çıkarırsanız, hangi yiyeceklerin rahatsızlık veren belirtileri tetiklediğini keşfetme ihtimaliniz o kadar artar.

Eliminasyon aşamasında beslenme düzeninden çıkarılan yiyecekler arasında genelde şunlar bulunmaktadır:

Turunçgiller: Portakal ve greyfurt gibi turunçgillerden uzak durun.

Patlıcangiller: Domates, biber, patlıcan, beyaz patates ve kırmızı biber gibi patlıcangillerden kaçının.

Kuruyemişler ve tohumlar: Tüm kabuklu yemişleri ve tohumları çıkarın.

Baklagiller: Fasulye, mercimek, bezelye ve soya bazlı ürünler gibi tüm baklagilleri çıkarın.

Nişastalı yiyecekler: Buğday, arpa, mısır, kavuzlu buğday, çavdar, yulaf ve ekmekten kaçının. Ayrı olarak glüten içeren diğer yiyeceklerden de kaçının.

Et ve balık: İşlenmiş etler, şarküteri ürünleri, sığır eti, tavuk, yumurta ve kabuklu deniz ürünlerinden kaçının.

Süt ürünleri: Süt, peynir, yoğurt ve dondurma dahil tüm süt ürünlerini çıkarın.

Yağlar: Tereyağı, margarin, trans yağlar ve mayonezden kaçının.

İçecekler: İçki, kahve, siyah çay, soda ve diğer kafein kaynaklarından uzak durun.

Baharatlar ve çeşniler: Soslardan, çeşnilerden ve hardaldan kaçının.

Şeker ve tatlılar: Şeker (beyaz ve kahverengi), bal, akçaağaç şurubu, mısır şurubu ve yüksek fruktozlu mısır şurubu, agave nektarı, tatlılar ve çikolatadan uzak durun.

Bu listede bulunmayan başka yiyeceklerin sizi rahatsız ettiğinden şüpheleniyorsanız, onları da beslenme düzeninizden çıkarmanız önerilmektedir.

Özet: İyi bir eliminasyon perhizi oldukça sınırlayıcıdır, bu ise olası olduğunca çok sayıda tetikleyici gıda belirlemenize yardımcı olur.

Eliminasyon perhizinde ne yiyebilirsiniz?

Eliminasyon perhizleri oldukça sınırlayıcı olsa da sıhhatli ve lezzetli yemekler yapmaya yetecek kadar yiyecek bulunmaktadır.

Yiyebileceğiniz bir takım yiyecekler arasında şunlar bulunmaktadır: 

Meyveler: Turunçgiller hariç meyvelerin çoğu.

Sebzeler: Patlıcangiller hariç sebzelerin çoğu.

Hububatlar: Pirinç ve karabuğday yiyebilirsiniz.

Et ve balık: Hindi, kuzu eti, yabani av hayvanı ve somon gibi soğuk su balıkları.

Süt yerine kullanılabilecek ürünler: Hindistan cevizi sütü ve şekersiz pirinç sütü.

Yağlar: Soğuk preslenmiş zeytinyağı, keten tohumu yağı ve hindistancevizi yağı.

İçecekler: Su ve nebat çayları.

Baharatlar, çeşniler ve diğerleri: Karabiber, taze yayılır ve baharatlar (kırmızı biber hariç) ve elma sirkesi.

Diyetin bu sınırlayıcı aşamasında motive kalmak için yeni tarifler tasarlamayı ve yemeklerinize lezzetli bir tat katmak için yayılır ve baharatlarla tecrübeler yapmayı deneyin.

Özet: Eliminasyon diyetleri sınırlayıcı olsa da sağlıklı ve lezzetli yemekler yapmak için hala pek çok yiyecek seçeneğiniz bulunmaktadır.

Diğer eliminasyon diyeti türleri

Yukarıda tarif edilen ananesel eliminasyon diyetlerinin yanı sıra daha değişik diyet türleri de bulunmaktadır.

Farklı türdeki eliminasyon diyetleri arasında şunlar bulunmaktadır.

Düşük FODMAP diyeti: Bazı kişilerin sindiremediği kısa zincirli karbonhidratlar olan FODMAP’ler beslenme düzeninden çıkarılır.

Az yenen yiyeceklerle eliminasyon diyeti: Düzenli olarak yemediğiniz yiyeceklerin bir kombinasyonunu yemeyi içerir. Sözgelimi, kuzu ve armut AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’de yaygın olarak yenmediği için kuzu ve armut diyeti popülerdir.

Nadir yenen yiyeceklerle eliminasyon diyeti: Az yiyecek bulunan eliminasyon diyetine benzer ancak bu diyette, belirtilerinizi tetikleme ihtimali daha düşük oldukları için yalnızca seyrek yediğiniz yiyecekleri yiyebilirsiniz. Nadir yiyeceklerle eliminasyon diyetindeki yaygın olarak yenilen yiyecekler arasında tatlı patates, karabuğday ve yıldız meyvesi bulunmaktadır.

Oruç eliminasyon diyeti: Beş güne kadar yalnızca su içmeyi ve hemen peşinden besin gruplarını tekrar tanıtmayı içerir. Bu tür bir diyet, sağlığınız için tehlikeli olabileceğinden dolayı yalnızca doktorunuzun müsaadeyi ile yapmalısınız. 

Diğer eliminasyon diyetleri: Bunlar arasında laktozsuz, şekersiz, glütensiz ve buğdaysız diyetler gibi diyetler bulunmaktadır.

Özet: Düşük FODMAP diyeti, az yenen yiyecekler diyeti, nadir yenen yiyecekler diyeti, oruç diyeti ve daha fazlası da dahil olmak üzere pek çok farklı eliminasyon diyeti türü bulunmaktadır.

Eliminasyon Diyetinin Yararları

Eliminasyon diyetleri, hangi yiyeceklerin rahatsız edici belirtilere kapı araladığını keşfetmenize yardımcı olur, böylelikle onları diyetinizden çıkarabilirsiniz.

Bununla birlikte eliminasyon diyetinin aşağıdakiler de dahil olmak üzere pek çok yararı vardır:

İrritabl bağırsak belirtisi belirtilerini azaltabilir

İrritabl bağırsak belirtisi (İBS), dünya çapında insanların % 10-15’ini etkileyen çok yaygın bir bağırsak bozukluğudur.

Pek çok insan eliminasyon diyetinin şişkinlik, mide krampları ve gaz gibi IBS belirtilerini iyileştirdiğini fark etmiştir.

Bir çalışmada İBS’li 150 kişi, tetikleyici yiyecekleri dışlayan bir eliminasyon diyeti ya da aynı sayıda yiyeceği dışlayan ancak rahatsızlık verici belirtilerle irtibatlı olmayan düzmece bir eliminasyon diyetini uyguladı.

Gerçek eliminasyon diyetini uygulayan kişilerin belirtileri yüzde 10 azalırken diyete en iyi şekilde uyan kişilerde belirtiler yüzde 26’ya kadar azaldı.

Eozinofilik özofajiti olanlara yardımcı olabilir

Eozinofilik özofajit (EE) alerjilerin, yemek borusunun (yiyecekleri ağızdan mideye eriştiren tüp) iltihaplanmasını tetiklediği kronik bir vaziyettir,.

EE’li kişiler, kuru ve yoğun yiyecekleri yutmakta zorluk çeker ve bu, kişilerin boğulma rizikolarını artırır.

Pek çok araştırma, eliminasyon diyetlerinin EE belirtilerini iyileştirmede tesirli olduğunu göstermiştir.

EE’li 146 hastayı içeren bir çalışmada tüm hastaların yüzde 75’inden fazlası, eliminasyon diyeti sayesinde ehemmiyetli ölçüde daha az belirti ve daha az irin yaşadı.

DEHB belirtilerini azaltabilir

DEHB (dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu), tüm çocukların ve yetişkinlerin yüzde 3 ila yüzde 5’ini etkileyen bir davranış bozukluğudur.

Çalışmalar, eliminasyon diyetlerinin DEHB semptomlarını azaltabileceğini göstermiştir.

Bir analizde belirli yiyecekleri DEHB belirtilerini iyileştirmek için sınırlayan 20 çalışma incelendi. Araştırmacılar eliminasyon perhizlerinin, gıdalara duyarlı olan çocuklar arasında DEHB belirtilerini azaltmaya yardımcı olduğunu buldular.

Bununla beraber çocuklar, sıhhat uzmanı tarafından denetlenmedikleri takdirde eliminasyon perhizi uygulamamalıdır.

Eliminasyon perhizleri, büyümekte olan çocuklar için ehemmiyetli olan pek çok temel besini sınırlar ve uzun vadeli sınırlama çocukların büyümelerini engelleyebilir.

Egzama gibi cilt meselelerini iyileştirebilir

Egzama; kırmızı, kaşıntılı, çatlak ve irinli cilt olarak ortaya çıkan bir grup cilt rahatsızlığıdır.

Egzamanın pek çok değişik nedeni bulunmakla beraber çoğu kişi belli yiyecekleri yemenin belirtileri kötüleştirebileceğini fark etmiştir.

Bir takım araştırmalar, eliminasyon perhizlerinin egzama belirtilerini azaltabileceğini bulmuştur.

Egzaması olan 15 katılımcıyla yapılan bir çalışmada, 14 kişide bir eliminasyon perhizinin belirtileri azalttığını ve tetikleyici gıdalarını belirlemeye yardımcı olduğu görüldü.

Kronik migreni azaltabilir

Sadece AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’de takriben 2-3 milyon kişi kronik migrenden muzdariptir.

Migrenin nedenleri hala belirsiz olsa da çalışmalar, inflamasyonun tetikleyici olabileceğini göstermektedir.

Eliminasyon perhizinin, inflamasyona kapı aralayan yiyecekleri ortadan kaldırması sayesinde kronik migreni azalttığı görülmüştür.

Bir araştırmada sık sık migren yaşayan 28 kadın ve iki erkek, altı hafta süresince bir eliminasyon perhizi uyguladı. Perhiz uygulamaları, baş ağrısı ataklarının sayısının dokuzdan altıya düşmesine yardımcı oldu.

Özet: Eliminasyon perhizi İBS, DEHB, migren, eozinofilik özofajit ve egzama gibi cilt rahatsızlıkları olan kişiler için yarar sağlayabilir.

Eliminasyon Perhizinin Rizikoları

Eliminasyon perhizler, hangi yiyeceklerin sizin için mesele yarattığını keşfetmenin mükemmel bir yolu olsa da birkaç rizikosu beraberinde getirir.

Yeni başlayan kişilerde eliminasyon perhizleri sadece kısa bir müddetle veya dört ila sekiz hafta arasında uygulanmalıdır.

Eliminasyon perhizini daha uzun müddet uygulamak, belli besin gruplarının çıkarılması neticesi besin eksikliklerine kapı aralayabileceğinden dolayı önerilmemektedir.

Ayrı olarak alerjisi olduğu bilinen veya şüphelenilen çocuklar ve kişiler, sadece doktor gözetiminde eliminasyon perhizi yapmalıdır.

Eliminasyon perhizleri sınırlayıcı olduğundan dolayı belirli yiyecek gruplarını kısa bir müddet için dahi almamak çocuğun büyümesini engelleyebilir.

Bununla beraber çocuklar, bir besin grubu tekrar tanıtılırken anafilaksi gibi ciddi tepkiler göstermeye daha yatkındır. Bunun nedeni, vücutlarının bu besin gruplarından uzak durduktan sonra yiyeceklere karşı ekstra duyarlı hale gelmesidir.

Özet: Eliminasyon perhizleri, çok uzun müddet uygulanırsa ehemmiyetli besinlerin alımını azaltabilir. Alerjisi olduğu bilinen veya şüphelenilen çocuklar ve kişiler, doktorları tarafından kontrol edilmedikçe eliminasyon perhizi uygulamamalıdır.

Netice Olarak

Eliminasyon diyetleri, vücudunuzun hangi yiyecekleri iyi tolere edemeyeceğini belirlemenize yardımcı olabilir.

Beslenme düzeninizle alakalı olabileceğini düşündüğünüz belirtiler yaşıyorsanız eliminasyon diyeti uygulamak, hangi yiyeceklerin bunlara kapı araladığını keşfetmenize yardımcı olabilir.

Ancak eliminasyon diyetleri herkese uygun değildir. Çocuklar, doktor veya diyetisyen gözetiminde olmadıkça bir eliminasyon diyeti uygulamamalıdır.

Benzer bir şekilde alerjisi olduğu bilinen veya şüphelenilen kişiler, yalnızca doktor gözetiminde eliminasyon diyeti uygulamalıdır.

Son olarak ise uzun vadeli sınırlamalar, beslenme yetersizliklerine kapı aralayabileceğinden dolayı eliminasyon diyetlerinin yalnızca kısa vadeli yapılması gerektiğini belirtmek ehemmiyetlidir.

Eliminasyon diyeti nasıl ve neden yapılır? yazısı ilk önce Ayşe Tolga İyi Hayat üzerinde ortaya çıktı.