Bir hayat ağacı olarak “Anne” 2020

Anne… Barınak, hane, savunma sağlayan bir ağaç. Tırmanabileceğin ve oradan beslenebileceğin bir ağaç. Daha çok daha küçükken, sana çok büyük görünen bir ağaç. O senin ağacın. Dünyadaki mistik inanışlarda hayat ağacı hayatın çevreninde döndüğü düşey bir eksendir. Benzer şekilde, annen de ailenin ve çocukları duygusal hayatının çevreninde geliştiği eksendir.

Peki, kimler annelik edebilir?

“Anne” terimini belli bir çocuğu doğurmuş olan bir kadınla sınırlayamayız. Anneden söz ettiğimde bu temel işlevi gören kişiden söz ediyorum, “İyi Anne” terimi ise hayatınızda sizi besleyen, savunan, sizinle ilgilenen, her hangi bir yetişkini dile getirebilir. Her kadın annelik rolüne kolay uyum sağlayamaz, yeniden de tabiat biyolojik anneye her türlü avantajı sağlamak için elinden geleni yapar. Araştırmalar annelerin içgüdüsel olarak bebeklerin seçenek ettiği gibi davrandıkları görüşünü destekler.

Yeterince “İyi Anne” olmak…

Anneler mükemmel olmak zorunda değildirler, olamazlar da. Mükemmellik, şayet varsa, çocuğun algısıdır – anne onun ihtiyacını yeterince iyi bir şekilde karşıladığında tam bir hayranlık hisseder. Bu iyidir zira bir konuda tamamiyle birisine bağlıysanız onun bu işi yapabileceğine inanmak istersiniz. Çocuğun annesiyle alakalı iyi şeyler hissetmesi annenin çocuğa bağlanması için de faydalı olduğundan, sapmaları ve tam uyumun eksikliğini göz ardı etmek ve pozitif şeylerin vurgulamak hem psikolojik açıdan hem de gelişim açısından iyi bir taktiktir.

Yeterince “İyi Anne” terimi tanınmış kişi psikanalist D. W. Winnicott tarafından bir çocuğa hayata iyi bir başlangıç yapabilmesi için ihtiyaç duyulan olanları yeterli bir biçimde sağlayabilen anne için kullanılmıştır. Winnicott yeterince “İyi Anne”liğin ilk adımı olarak çocuğa uyum sağlayabilmeyi öngörmüştür. Yazar yeterince “İyi Anne”nin işe nasıl bebeğin ihtiyaçlarına hemen hemen tam bir uyum ile başlayacağını ve sonra bebeğin düş kırıklığıyla baş edebileceği bir hızla gittikçe daha az uyumlu hale geleceğini tanımlar. Bebeğin ihtiyaçlarını tam olarak karşılamaya devam eden ve sonra yeni davranışlar öğrenmesi, yeni beceriler geliştirmesi ve yokluklar ve düş kırıklıklarıyla baş edebilmesi için bebeği ansızın bunlardan yoksun bırakan bir anne.

Bir hayli çalışma annenin “İyi Anne’lik edebilmek için çocuğuna yüzde yüz uyum içinde ve her vakit erişilebilir olmak zorunda olmadığını gösterir. Yüzde otuz uyumluluk yeterlidir (beraber uyum içinde olmak, bir çocuğa uymak). Psikoterapist ve yazar Diana Fosha’ya göre, “Var olan uyum eksikliğini düzeltmek ve ideal ilişkiyi yine kurma becerisinin varlığı da en az bu uyumun tabii olarak varlığı kadar (hem de daha fazla) ehemmiyetlidir”. Yeterince “İyi An- ne”nin her ilişkide ortaya çıkabilecek kaçınılmaz çatlakları onarabilmesi gereklidir. Her zaman tam doğru davrana- mayacaktır, lakin yanlış yaptığında onu nasıl düzeltebileceğini öğrenmek zorundadır.

Araştırmalar annenin çocuğuna bu şekilde yardımcı olabileceğini gösterir. Bebekler dünyaya anneleriyle sıkı bir bağ kurmak ile ilgili bir istek ve potansiyel ile gelirler. Bu arada annenin onarıcı gayretlerinin çoğuna karşılık vermek için heveslidirler. Düşünebileceğiniz gibi bir bebek için bu ilişkide kaçınılmaz olarak ortaya çıkabilecek kesintileri onarabilmek güçlendirici bir şeydir. Tersine, annenin dikkatini çekememek, ilişkide bir kopukluk olduktan sonra ilişkiyi yeniden kuramamak bebeğe kendisini ilişkiler ve ihtiyaçlarını karşılamak konusunda beceriksiz hissettirir ve cesaretini kırar. Anne geri çekildiğinde ve çocuğunun ihtiyaçlarıyla yeterince uyumlu olmadığında çocuk diğer yolları tecrübe et- mektense anneyle uyum içinde olmayı bırakır. Aitin başında bu kopukluk Winnicott’un “yanlış benlik” dediği vaziyeti oluşturur.

“İyi Anne” İletileri…

Kimse mükemmel olmadığı için “İyi Anne” resmimiz ancak bir ideal veyahut bir modeldir. “İyi Anne” ileti örnekleri:

• Burada olduğun için mutluyum. Bir çocuğun duyması şart olan ehemmiyetli ilk mesajdır. Bu mesaj bebeğe onun değerli ve istenen birisi olduğunu belirten davranışlar yoluyla verilir.

• Seni görüyorum. Bir anne “Seni görüyorum” mesajını doğru bir ayna olmakla  ve uyum konusundaki  ile verir. Sözgelimi, neyi sevdiğimizi ve sevmediğimizi bilir. Nelere alaka duyduğumuzu ve şeyler ile ilgili neler hissettiğimizi bilir. Görülmek tanınmaktır.

• Benim için özelsin mesajı (ki ekseriyetle sözle söylenmez) bize özel ve değerli olduğumuzu söyler. Diğer mesajlar gibi bu da olduğumuz kişi olarak görüldüğümüz algısıyla birlikte olmalıdır, böylelikle sığ ve dışarıdan görünen nitelik ya da imajdan meydana gelen özgünlükle ilişkimiz olmaz.

• Anne “Sana saygı duyuyorum” mesajını bir çocuğu kontrol etmeye ihtiyacı olduğu zamanlarda değil, onun eşsizliğini desteklemek, çocuğun seçimlerini ve kararlarımı kabul ettiğini belirtmek ve onu olduğu kişi olarak değerli bulduğunu anlatmak için verir.

• Seni seviyorum genellikle bu kolay sözcüklerle dile getirilir, fakat yine de manalı olması için içten  ve gerçek bir şekilde yaşanması gereklidir. Bir hayli çocuk bu sözcükleri günde birkaç defa duyar, diğerleri hayatları süresince bu sözcüklerden uzaktırlar. Sevgiyi ifade faktörün en tesirli yolu muhtemelen sözcükler değil, dokunma, ses tonu, gözler ve yüz ifadesi, vücut dili ve çocuğa gösterilen özendir.

• İhtiyaçların benim için ehemmiyetli. Benden yardım isteyebilirsin. Bu iletiyle annenin dikkatinin ve candan bir alakadan kaynaklandığı duygusunu alırız. “Benden yardım isteyebilirsin” iletisi müsaade eder; çocuğa ihtiyaçlarını benden gizlemen veyahut onları kendi başına karşılaman gerekmiyor der.

• Buradayım. Bana güvenebilirsin. Bununla alakalı bir ileti da “Sana vakit ayırırım” olabilir. Bu annenin erişilebilir olduğunu, çocuğa öncelik ve değer verdiğini ifade eder.

• Seni savunurum. Güvende olmak hissi bir çocuk için deşarj olmak ve dışa dönmek için temel unsurdur. Güvenlik olmaksızın, dünyanın içine girmeyi katiyen öğrenemeyiz. Bize bakan bir kişinin savunması olmaksızın tek savunmamız küçük kalmak ve kişiliğimizde savunmacı yapılar oluşturmaktır.

• Bende huzur bulabilirsin. “Benimle birlikteyken hanede olabilirsin” demektir. Hepimiz oynamak zorunda olmadığımız, tamamiyle kendimiz olabileceğimiz ve diğerlerinin yanında rahat, dingin hissettiğimiz bir yerde olmak isteriz.

• Senden hoşlanıyorum. Benim içimi aydınlatıyorsun. Varlığının sevildiğini bilmek, ışığının görülmesi her çocuğu mutlu eder.

                                                                    

Hazırlayan,

Uzm. Psk. Nur Metin Korkmaz

Bir hayat ağacı olarak “Anne” yazısı ilk önce Ayşe Tolga İyi Hayat üzerinde ortaya çıktı.